Kako je Milka Marković postala prva žena reditelj u Srbiji?
Milka Marković je rođena u Pančevu 1869. godine u glumačko-muzičarkoj porodici. Milka je ćerka velike glumice umetnice Sofije Vujić. Potiče iz glumačke dinastije sveštenika Luke Popovića iz Valjeva. Dinastija se sastojala od čak sedamnaestoro članova, ali i članica, koji su bili i igrali svi na sceni Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Njen otac Aksentije Maksimović bio je kompozitor i kapelnik u novosadskom pozorištu. Bio je oženjen ćerkom sveštenika Luke, Sofijom Vujić koja je takođe radila u pozirištu u Novom Sadu kao glumica.
Porodica Maksimović nakon rođenja Milke, odlazi u Prag kako bi njen otac stekao bolje i kvalitenije obrazovanje u oblasti muzike. Nažalost, Milkin otac umire 1873. godine, a ona ostaje sama sa majkom Sofijom. Nakon iznedne smrti supruga Aksentija, Sofija je napustila Srpsko narodno pozorište i prihvatila angažman putujućih pozorišta. Kako je njena majka imala predstave u raznim gradovima, tako je i Milka sticala obrazovanje po različitim mestima. U Somboru je 1883. godine završila Višu devojačku školu, a poznavala je i govorila nemački, francuski i mađarski jezik. Zbog svoje prednosti u poznavanju stranih jezika, Milka je kasije prevodila i dramske tekstove.
Iako nije rođena Novosađanka, ona je ostala upisana i zapamćena kao ponos novosadskog glumišta, jer sa preko 200 uloga na sceni Srpskog narodnog pozorišta ostavila veliki i neizbrisiv trag. Još kao petogodišnjakinja ostvarila je prvu ulogu u Šilerovoj drami Vilijam Tel.
Milka Marković sa četrnaest godina postaje pripravnica u Narodnom pozorištu u Beogradu. Nakon dve godine i dvadesetak uloga koje je ostvarila, prelazi u Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu i postaje njen član 1885. godine. Milka je bila vrlo obrazovana glumica. Kako bi usavršila svoj glumački talenat obilazila je velike evropske teatre u Beču, Pragu, Minhenu, Drezdenu, Berlinu, Kelnu, Majncu, Parizu, Milanu, Rimu, Napulju i Veneciji. Tamo je gledala i zapažala kako to rade najbolji glumci tog vremena. U početku je igrala uloge naivki, a od kada je u Srpskom narodnom pozorištu nastupila kao Margarita u Faustu, prešla je u tumačenje tragičnih uloga.
Milka Marković je opisivana kao visoku, vitku ženu gracioznih pokreta, „bujne tamnokestenjaste kose i crnomanjastog privlačnog lika, tamnije obojenog glasa baršunaste mekote i besprekorne dikcije”. Sve su to bile klkjučne predispozicije za njeno angažovanje u raznim dramskim, kao i muzičko-scenskim delima. Njen talenat je bio prepoznatljiv, a bila je i vrlo maštovita.
Milka se obrobala i kao reditelj i njena prva drama je bila Ljubav I.N. Potapenka 1911. godine. Nakon toga, usledile su i Aveti H. Ibzena, Kradljivac A. Berstena, O tuđem hlebu I. S. Turgenjeva, izuzetno voljena Seoska lola E. Tota, Smrt majke Jugovića I. Vojnovića, Hasanaginica A. Šantića i mnoge druge predstave. Milka Marković je kao prva žena reditelj u Srbiji režirala 16 komada. Sva njena režiserska ostvarenja prikazana su na sceni u Novom Sadu.
Među najznačajnije uloge Milke Marković ubrajaju se: Greta (Faust), Kordelija (Kralj Lir), Ofelija (Hamlet), Julija (Romeo i Julija), Nastasja (Na dnu), Anđelija i Majka Jugovića (Smrt majke Jugovića). Gospođica Žozeta, moja žena P. Gavoa i P. Šerveja, Fernanda V. Sardua, Čergarski život Barijera i Miržea, Male ruke E. Labiša i E. Martena, Jeverejin iz Poljske E. Šatrijana sve su drame koje je vredno prevela Milka Marković.
Pred sam početak Prvog svetskog rata izgubila je sina Stevana, a nakon njega i supruga Mihaila. Te dve tragedije ostavile se dosta dubok trag u njoj. Priznatu glumicu, rediteljku i pevačicu zatekao je Prvi svetski rat u Staroj Pazovi. Odatle su je ugarske vlasti internirale u Jasberenj u Mađarskoj. Ona i njena porodica su tu proveli pet meseci, nakon toga je odločila da ode u Ženevu i radi kao službenica Crvenog Krsta. Njen suprug je izvršio samoubistvo pred sam kraj rata, jer više nije mogao da izdržava porodicu.
Kad se Prvi svetski rat završio, vratila se u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Priredila je niz velikih koncerata širom zemlje sa svojim drugim sinom Dimitrijem. On je takođe bio glumac, pevač i reditelj koji je na neki način i pomogao majci Milki da se vrati na scenu Srpskog narodnog pozorišta. Na toj sceni je nastavila da igra i režira, a potom proslavi i četrdesetogodišnjicu umetničkog rada 1923. godine.
Milka Marković se zvanično penzionisala 1925. godine. Svoju lojalnost i odanost prema pozorištu pokazala je i nakon penzionisanja, jer je je zbog loših materijalnih prilika pozorište borilo za opstanak, a Milka je rešila da nastavi svoj angažman. Milka je preminula u maju 1930. godine u Novom Sadu. Zbog svog velikog truda i napornog rada, Milka Marković je odlikovana Ordenom Svetog Save V reda.
Autorka: Vanja Urošev
Realizaciju projekta “Afirmacija interkulturalne ženske istorije na Info4Youth” realizuje udruženje “Poslovi za mlade” koji je podržala Gradska uprava za kulturu Grada Novog Sada u 2022. godini.
